Kleszcze są coraz bardziej powszechne i można je spotkać nie tylko w lasach, ale również w miejskich parkach, ogrodach, a nawet na trawnikach wokół domów. Ich ukąszenia mogą prowadzić do poważnych chorób odkleszczowych, takich jak borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu. W naszym poradniku dowiesz się, jak chronić siebie i swoją rodzinę przed tymi groźnymi pajęczakami oraz jak postępować w przypadku ukąszenia.
W ostatnich latach zaobserwowano znaczący wzrost liczby zachorowań na choroby odkleszczowe. W 2023 roku ponad 104 tysiące osób zostało zdiagnozowanych z chorobami przenoszonymi przez kleszcze, z czego aż 99% stanowiła borelioza.
Dla porównania, w latach poprzednich liczby te wynosiły odpowiednio: 86 tysięcy w 2020 roku, 85 tysięcy w 2021 roku i 95 tysięcy w 2022 roku. Widać wyraźnie, że problem ten narasta.
Zauważalna jest również sezonowość zachorowań – najwięcej przypadków zgłaszanych jest w okresie wakacyjnym, od czerwca do sierpnia, kiedy to spędzamy więcej czasu na świeżym powietrzu, wśród zieleni.
Chociaż borelioza jest najczęstszą chorobą przenoszoną przez kleszcze, istnieją również inne, rzadsze, ale bardziej niebezpieczne choroby, takie jak wirusowe odkleszczowe zapalenie mózgu. W 2023 roku zachorowało na nie niespełna 700 osób, z czego ponad 80% wymagało hospitalizacji.
Kleszcze są nosicielami wielu niebezpiecznych chorób, które mogą poważnie zagrażać zdrowiu ludzi. Najczęściej występującą chorobą przenoszoną przez kleszcze jest borelioza, znana również jako choroba z Lyme.
Borelioza jest chorobą bakteryjną, która może prowadzić do poważnych powikłań, jeśli nie zostanie odpowiednio wcześnie zdiagnozowana i leczona. Objawy boreliozy mogą rozwijać się przez miesiące, a nawet lata, dlatego kluczowe jest szybkie rozpoznanie i rozpoczęcie leczenia antybiotykami.
Inną groźną chorobą przenoszoną przez kleszcze jest kleszczowe zapalenie mózgu (KZM). Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) to wirusowa infekcja, która może prowadzić do ciężkich objawów neurologicznych i często wymaga hospitalizacji. KZM jest mniej powszechne niż borelioza, ale znacznie bardziej niebezpieczne. W przypadkach ciężkiego przebiegu tej choroby, konieczna może być intensywna opieka medyczna, a powrót do pełnego zdrowia może zająć dużo czasu.
Oprócz boreliozy i KZM, kleszcze mogą przenosić także inne choroby, takie jak anaplazmoza, babeszjoza i tularemia, które również mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Dlatego tak ważne jest, aby chronić się przed ukąszeniami kleszczy oraz być świadomym objawów chorób odkleszczowych, aby móc szybko reagować na potencjalne zagrożenia.
Aby zminimalizować ryzyko ukąszeń kleszczy, warto unikać chodzenia po wysokich trawach i mokradłach, szczególnie w okresie ich największej aktywności, czyli od wiosny do jesieni. Noszenie odzieży ochronnej – długich rękawów, długich spodni oraz wysokich butów – znacząco zmniejsza ryzyko kontaktu z kleszczami. Warto również wybierać ubrania w jasnych kolorach, na których łatwiej zauważyć kleszcze.
Stosowanie środków odstraszających kleszcze, takich jak specjalne kremy, aerozole czy olejki, to kolejny skuteczny sposób na ochronę. Po powrocie z zewnątrz, zawsze dokładnie sprawdzaj swoje ciało oraz ubrania, zwracając szczególną uwagę na okolice brzucha, piersi, pachwin i kolan, ponieważ to tam kleszcze najczęściej się wkłuwają. Regularne kontrolowanie siebie i bliskich pozwala na szybkie usunięcie kleszcza, zanim zdąży on przenieść patogeny do organizmu.
Jeśli zauważysz kleszcza wkłutego w skórę, ważne jest, aby usunąć go jak najszybciej za pomocą specjalnego narzędzia dostępnego w aptekach. Nie należy używać gołych palców ani stosować domowych metod takich jak olej, alkohol czy przypalanie. Prawidłowe usunięcie kleszcza minimalizuje ryzyko zakażenia.
W przypadku, gdy fragment kleszcza, np. główka, pozostanie w skórze, skonsultuj się z lekarzem, aby uniknąć ryzyka zakażenia. Nawet małe fragmenty mogą powodować stan zapalny, dlatego ważne jest, aby monitorować miejsce ukąszenia i obserwować, czy nie pojawiają się objawy infekcji, takie jak zaczerwienienie, obrzęk lub gorączka.
Po ugryzieniu przez kleszcza niezwykle ważne jest uważne obserwowanie swojego samopoczucia oraz wyglądu skóry. Jednym z pierwszych objawów boreliozy może być rumień wędrujący, który pojawia się w miejscu ukąszenia. Należy pamiętać, że samoistne zniknięcie rumienia wędrującego nie oznacza wyzdrowienia. Każda zmiana skórna, gorączka, zmęczenie, bóle głowy czy uczucie ogólnego rozbicia powinny być natychmiast skonsultowane z lekarzem, aby zapobiec poważnym powikłaniom związanym z boreliozą i innymi chorobami odkleszczowymi.
Wczesna diagnoza i leczenie są kluczowe dla uniknięcia długotrwałych problemów zdrowotnych.
Po ukąszeniu przez kleszcza niektórzy pacjenci decydują się na przyniesienie pajęczaka do laboratorium diagnostycznego w celu jego zbadania. Takie badanie nie może być uznane za badanie diagnostyczne zgodnie z przepisami i nie jest rekomendowane przez naukowców oraz specjalistów w dziedzinie chorób zakaźnych.
Badanie kleszcza może jedynie wskazać, czy jest on nosicielem krętków Borrelia, odpowiedzialnych za boreliozę. Dodatni wynik nie oznacza jednak, że doszło do zakażenia człowieka, ponieważ nie można na tej podstawie potwierdzić przeniesienia krętków do organizmu ludzkiego.
Dlatego badanie samego kleszcza nie daje pewności co do zarażenia, a istotniejsze jest monitorowanie własnego zdrowia i szybka reakcja na pojawiające się objawy choroby.
Pierwszym objawem boreliozy jest często rumień wędrujący, który pojawia się w miejscu ukąszenia przez kleszcza po 1-6 tygodniach. Jest to zmiana skórna, która stopniowo powiększa się, przybierając kształt owalny lub pierścieniowaty. Warto jednak pamiętać, że rumień wędrujący nie występuje u wszystkich zakażonych osób.
Rumieniowi mogą towarzyszyć inne objawy, takie jak:
Szybka reakcja na te objawy i konsultacja z lekarzem są kluczowe, ponieważ wczesne leczenie antybiotykami może zapobiec poważnym powikłaniom, takim jak poważne zaburzenia neurologiczne, kardiologiczne czy problemy ze stawami. Wczesne wykrycie i leczenie boreliozy znacząco zwiększa szanse na pełne wyzdrowienie i minimalizuje ryzyko długoterminowych komplikacji.
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) jest poważną chorobą wirusową przenoszoną przez kleszcze. Zakażenie KZM może przebiegać dwufazowo, a objawy mogą być zróżnicowane, dlatego ważne jest, aby znać charakterystyczne symptomy i szybko zareagować na pierwsze oznaki choroby.
Pierwsza faza KZM pojawia się zazwyczaj od 7 do 14 dni po ukąszeniu przez zakażonego kleszcza. Objawy w tej fazie są niespecyficzne i mogą przypominać grypę:
Te objawy mogą trwać od kilku dni do tygodnia i często ustępują samoistnie, co może sprawiać wrażenie, że pacjent wraca do zdrowia.
Po okresie poprawy, trwającym od kilku dni do tygodnia, u części zakażonych osób rozwija się druga, znacznie poważniejsza faza choroby. Objawy tej fazy wynikają z zapalenia mózgu i/lub opon mózgowo-rdzeniowych:
W przypadku pojawienia się objawów drugiej fazy, zwłaszcza po ukąszeniu przez kleszcza, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem. KZM może prowadzić do trwałych uszkodzeń neurologicznych, dlatego wczesna diagnoza i leczenie są kluczowe. Hospitalizacja jest często konieczna, aby monitorować i leczyć powikłania.
Rozpoznanie KZM opiera się na ocenie objawów klinicznych oraz potwierdzeniu obecności wirusa we krwi lub płynie mózgowo-rdzeniowym za pomocą badań laboratoryjnych. Ważne jest, aby poinformować lekarza o każdym ukąszeniu przez kleszcza oraz o czasie, jaki upłynął od ukąszenia do pojawienia się objawów.
Zrozumienie objawów i szybka reakcja mogą znacząco wpłynąć na przebieg choroby i zmniejszyć ryzyko poważnych powikłań. Dlatego tak ważne jest, aby znać i rozpoznać symptomy KZM, a także regularnie kontrolować swoje zdrowie po ukąszeniu przez kleszcza.
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) jest jedną z najgroźniejszych chorób przenoszonych przez kleszcze. Jest to wirusowa infekcja, która może prowadzić do poważnych powikłań neurologicznych, a w ciężkich przypadkach może nawet zagrażać życiu. Najlepszym sposobem ochrony przed KZM jest szczepienie.
Szczepienie przeciwko KZM jest najskuteczniejszą metodą zapobiegania tej chorobie. Szczepionka pomaga organizmowi wytworzyć odporność na wirusa, co znacząco zmniejsza ryzyko zachorowania. Szczepienie jest szczególnie zalecane dla osób, które często przebywają na terenach zielonych, takich jak lasy, parki czy ogrody, gdzie ryzyko kontaktu z kleszczami jest wysokie.
Szczepienie przeciwko KZM odbywa się w trzech dawkach:
Dla utrzymania długotrwałej ochrony, zalecane są dawki przypominające co 3-5 lat.
Szczepionka przeciwko KZM jest bezpieczna i dobrze tolerowana. Działania niepożądane są zazwyczaj łagodne i mogą obejmować ból w miejscu wstrzyknięcia, lekki ból głowy lub gorączkę. Skuteczność szczepionki jest bardzo wysoka, a jej regularne podawanie zapewnia długotrwałą ochronę przed kleszczowym zapaleniem mózgu.
Szczepienie przeciwko KZM jest dostępne w Specjalistycznym Centrum Medycznym LacusMed w Poznaniu. Nasza placówka oferuje pełen zakres usług związanych z profilaktyką chorób odkleszczowych. Umów się na wizytę już dziś i zadbaj o swoje zdrowie oraz zdrowie swojej rodziny.
Dbając o swoje zdrowie i bezpieczeństwo, pamiętaj o szczepieniu przeciwko KZM. Zapraszamy do Specjalistycznego Centrum Medycznego LacusMed w Poznaniu, gdzie nasi specjaliści pomogą Ci w profilaktyce i ochronie przed chorobami odkleszczowymi.
Zadbaj o siebie i swoich bliskich – szczepienie to najlepszy sposób na uniknięcie groźnych powikłań związanych z kleszczowym zapaleniem mózgu.
Poradnia czynna:
od poniedziałku do piątku w godzinach 8.00 -18.00.
Rejestracja czynna:
od poniedziałku do piątku w godzinach 8.00-17.00.
Na wizyty do lekarzy POZ rejestrujemy się z jednodniowym wyprzedzeniem.
Wdrożenie e-usług w placówkach POZ i ich integracja z systemem e-zdrowie z wykorzystaniem narzędzia centralnego ("Centralne e-usługi POZ" lub "e-Gabinet)
Beneficjent: Skarb Państwa — Ministerstwo Zdrowia ul. Miodowa 15,00-952 Warszawa
